Söz Sanatları - 5

I. İki gerçek anlam                → tevriye
II. Neden uydurma               → hüsnütalil
III. Gerçeği değiştirme          → mübalağa
IV. insani özellik yükleme     → kişileştirme
V. Bilmezlikten gelme           → tariz

Beni bir dağda buldular
Kolum kanadım yoldular
Dolaba layık gördüler
Derdim vardır inilerim

Bu dörtlük, bir dolabın ağzından söylenmiştir. Benzeyen öge “dolap" söylenmiş, kendisine benzetilen öge, “insan”, söylenmemiştir. Bunu benzetme yönünden (inleme) çıkarıyoruz. Bu sebeple dörtlükte --------- sanatı görülmektedir.

ÇINAR

Hani bir gün seninle Topkapı'dan
Geliyorduk yol üstü bir meydan
Bir çınar gördük enli, boylu, vakur
Bir çınar hiç eğilmemiş mağrur
Koca bir gövde belki altı asır
Belki ondan da fazla, dalgın, ağır
Kaygısız bir ömür sürüp gelmiş
Öyle serpilmiş, öyle yükselmiş

Tevfik FİKRET

Yukarıdaki dizelerde Osmanlı, bir çınara benzetilmiş ancak Osmanlı hiç söylenmemiş, çınarın özellikleriyle hissettirilmiştir.

Bilmem kime yahut neye uyduk gittik
Gâhî meye gâhî neye uyduk gittik
Erbâb-ı zekâ riyayı mezhep bildi
Bizler dili divâneye uyduk gittik

Sardı katil gece, dünyayı siyah bir kefene
Bir emel yıldızı göz kırpıyor ancak aradan

Sözü yazdım da kalmış öbür entaride
Vaadiniz buse mi, vuslat mı. unuttum ne idi?

Bu dizelerde,

I. Ad aktarması
II. Teşhis
III. Tecahüliarif
IV. Nida

I. Senin için dağları delerim
   Kızgın çöllerde seni ararım
II. Ben toprak oldum yolunda /Sen aşırı gözetirsin
    Şu karşıma göğüs geren / Taş bağırlı dağlar mısın
III. Kirpikleri uzundur yârin hayale sığmaz
     Meşhur bir meseldir “Mızrak çuvala sığmaz
IV. Kim bu cennet vatanın uğruna olmaz ki fedâ?
    Şüheda fışkıracak, toprağı sıksan şühedâ.

Âh kim ömrüm cihan mülkünde cânansız geçer
Ben cihan müikün niderem çünkü cân ansız geçer.